/ 6 دی 1403 / بدون دیدگاه / در یادداشت‌ها / توسط لیدا مقدم

در قراردادی که طرفین برای حل و فصل اختلافات احتمالی ناشی از قرارداد به وجود شرط داوری توافق کرده باشند ، در صورت بروز هر دعوایی هر یک از آنها حق مراجعه به مراجع قضایی را نخواهند داشت و بر اساس توافق موجود برای حل و فصل اختلافات خود ملزم به مراجعه به مرجع داوری هستند. در این نوشتار به بررسی اثر شرط داوری نسبت به شخص ثالث می پردازیم.

موضوعی که در این نوشتار مورد بررسی قرار خواهیم داد مربوط به تسری شرط داوری به اشخاص ثالث است یعنی اگر برای شخص ثالث در ارتباط با طرفین قرارداد مشکل حقوقی پیش بیاید آیا شخص ثالث نیز ملزم است اختلاف و دعوای پیش آمده را از طریق مرجع داوری حل و فصل نماید یا شرط داوری به او مربوط نمی شود و می تواند از طریق مراجع قضایی اقدام کند؟

به عنوان مثال در روند اجرایی قرارداد و بر اساس تعهدات قراردادی ، بین طرفین چند برگ چک مبادله می شود و یکی از آنها چکی را به شخص دیگری انتقال می دهد ، و از قضا در خصوص همان چک دارنده آن با مشکل حقوقی مواجه می شود که نیاز به طرح دعوا دارد،

وقتی که چکی توسط یکی از طرفین قرارداد به شخص ثالثی منتقل می شود و در خصوص همان چک دعوایی پیش می آید با توجه به اینکه شرط داوری در قرارداد اصلی وجود دارد ، این موضوع را در زیر مورد بررسی قرار می دهیم :

۱- اصل استقلال چک از قرارداد اصلی

با توجه به اصول حقوقی مربوط به چک در قانون ایران ، چک یک سند تجاری مستقل است و تعهد ناشی از آن معمولاً مستقل از قرارداد اصلی محسوب می‌شود. در نتیجه شخص ثالثی که چک به او منتقل شده اصولا متعهد به شرایط قرارداد اصلی (از جمله شرط داوری) نمی باشد.

با اینکه شرط داوری تنها نسبت به طرفین قرارداد اثر دارد و دعاوی مربوط به چک نیز باید در دادگاه عمومی مطرح شود با این حال اگر شخص ثالث به شرط داوری قرارداد اصلی رضایت دهد و آن را بپذیرد می تواند اختلاف پیش آمده را از طریق داوری حل و فصل نماید.

در کل داوری یک نهاد توافق محور است و طرفین می توانند اختلاف خود را از طریق آن حل و فصل نمایند.

۲- اثر شرط داوری بر شخص ثالث

شرط داوری اصولاً نسبی است و فقط بین طرفین قرارداد اصلی الزام‌آور می باشد ولی اگر شخص ثالث، بدون اطلاع از شرط داوری، چک را دریافت کرده باشد ، شرط داوری بر او اثر نخواهد داشت و می‌تواند به دادگاه عمومی مراجعه کند. پس داوری بر کسی تحمیل نمی شود.

لازم به ذکر است که اگر شخص ثالث با آگاهی و به‌ صراحت شرط داوری را پذیرفته باشد (مثلاً در متن قرارداد یا از طریق توافق جداگانه) ، او هم ملزم به رجوع به داوری خواهد بود.

در نتیجه شخص ثالث (دارنده چک) ملزم نیست به داوری رجوع کند و برای طرح دعوا می‌تواند به دادگاه عمومی مراجعه نماید.

شرط داوری تنها در صورتی برای شخص ثالث الزام‌آور است که آن را پذیرفته باشد.

در ادامه نوشتار به رای زیر توجه کنید:

عنوان: اثر شرط داوری نسبت به شخص ثالث

پیام: با توجه به اینکه قانون گذار در صورت فوت یکی از طرفین قرارداد داوری، امر داوری را قابل تسری به وراث و قائم مقام قانونی ندانسته به طریق اولی شخص ثالثی که در قرارداد متضمن شرط داوری مدخلیتی ندارد ، متعهد به شرط داوری نخواهد بود.

(برگرفته از سامانه ملی آرای قضایی)

گفتیم که شرط داوری که طرفین قرارداد به آن توافق کرده اند اصولاً نسبی بوده و تنها برای طرفین الزام‌آور است بنابراین در اصل این شرط به اشخاص ثالث اثر ندارد. اما در برخی موارد ممکن است تأثیر داشته باشد. این موارد شامل موارد زیر است:

اگر شخص ثالث به‌طور صریح یا ضمنی شرط داوری را بپذیرد.
اگر شخص ثالث به نوعی به حقوق و تعهدات ناشی از قرارداد مرتبط باشد مانند نمایندگان، ورثه، یا جانشینان قانونی طرفین بر اساس مفاد قرارداد.
اگر در قراردادهای تجاری بین شرکت‌های گروهی یا وابسته، دادگاه‌ها شرط داوری را به شرکت‌های مرتبط تسری دهند.
در شرایط خاص نیز در بعضی از سیستم‌های حقوقی، ممکن است دادگاه‌ها شرط داوری را به اشخاص ثالث نیز تسری دهند.

نتیجه‌گیری

در شرایط معمولی شرط داوری تنها برای طرفین قرارداد الزام‌آور است ولی در صورتی که شخص ثالث به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به آن شرط مرتبط باشد یا آن شرط را بپذیرد بر اساس نظام حقوقی حاکم بر قرارداد ممکن است بر رجوع به داوری ملزم گردد.

به طور کلی اعتبار رای داوری نسبت به اشخاص ثالث بسیار محدود بوده و تنها در شرایط خاص می‌تواند به طور غیرمستقیم بر حقوق آن‌ها تأثیر بگذارد.

همچنین با توجه به این موضوع که داوری ماهیتی قراردادی دارد در نتیجه رای داور اصولا باید نسبت به طرفین قرارداد و اشخاصی که در فرآیند داوری حضور داشته‌اند اعتبار داشته باشد.

پس رای داوری به‌ صورت مستقیم برای اشخاص ثالث الزام‌آور نیست.

اما حق اعتراض اشخاص ثالث نسبت به رای داوری در قانون پیش بینی شده است که در سایر نوشتارهای ایران داوری در خصوص این موضوع توضیحات لازم ارائه شده است.

ایران داوری مرکز تخصصی داوری در ایران است که با حضور مشاوران متخصص و مجرب آماده ارائه خدمات داوری ، قبول داوری ، مشاوره های تخصصی داوری در خصوص تشریفات انتخاب داور می باشد.

ترجمه مطلب به زبان‌های دیگر: