محدوده نظارت دادگاه بر رای داوری

نظارت دادگاه‌ بر رای داوری در قوانین ایران محدود به شرایط خاصی است که به نظر می‌رسد این نظارت باید به گونه ای اعمال شود که استقلال نهاد داوری را به عنوان یک مرجع حل و فصل اختلافات حقوقی زیر سوال نبرد.

زیرا اغلب مزیت های داوری از جمله سرعت رسیدگی داوری و کاهش پرونده های دادگاه ها ، با مداخله و نظارت دادگاه ها از بین می رود در نتیجه اگر مداخله یا نظارتی هم باشد باید تحت شرایط خاص و محدودی اعمال شود.

در قانون مواردی وجود دارد که بر اساس آن دادگاه می‌تواند بر رای داوری نظارت داشته باشد که در این بخش از نوشتار به بررسی این موارد می پردازیم.

موارد قانونی مداخله و نظارت دادگاه بر رای داوری

۱_ ابطال رای داوری

یکی از مواردی که دادگاه می‌تواند در رای داوری مداخله کند، درخواست ابطال آن از طرف یکی از طرفین دعواست. به طور کلی عدم رعایت مفاد موافقت‌نامه داوری یا نقض اصول دادرسی از دلایل درخواست ابطال رای می باشد.

هرگاه یکی از طرفین که داوری را قبول نکند در این صورت می تواند ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رای ، از دادگاه درخواست ابطال رای داوری را بنماید مسلما در خصوص رای صادر شده ، داور شخصا نمی‌تواند در مورد صحت یا بطلان رای داوری ، رایی صادر کند.

در نتیجه اگر پس از رسیدگی داور و صدور رای شخص ذی نفع به رای داوری اعتراض کند در این صورت دادگاه صلاحیت رسیدگی به درخواست ابطال رای داور را پیدا می کند.

توجه داشته باشید که درخواست ابطال رای داور باید مستدل و مستند به یکی از موارد قانونی زیر باشد.

۱- رای صادره مخالف با قوانین موجد حق باشد

۲- داور خارج از موضوع داوری رای صادر کرده باشد

۳- داور خارج از حدود اختیارات خود رای صادر کرده باشد

۴- رای داور پس از انقضای مدت داوری صادر و تسلیم شده باشد

۵- رای داور با آنچه در دفتر املاک یا بین اصحاب دعوا در دفتر اسناد رسمی ثبت شده و دارای اعتبار قانونی است مخالف باشد

۶- رای به وسیله داورانی صادر شده باشد که مجاز به صدور رای نبوده‌اند

۷- قرارداد رجوع به داوری بی اعتبار بوده باشد

در نتیجه ممکن است نهاد مزبور تخت مداخله و نظارت دادگاه ها قرار بگیرد با تحقق هر یک از موارد مذکور ذینفع می تواند به رای صادره اعتراض و درخواست ابطال آن را بنماید دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را داشته باشد مرجع این درخواست خواهد بود.

آثار دخالت و نظارت دادگاه بر رای داوری

با توجه به اینکه داوری به عنوان یک مرجع حل و فصل اختلافات بین مردم شناخته شده است دخالت و نظارت دادگاه بر روند رسیدگی در آن ، مغایر با ماهیت و هدف داوری به نظر می رسد مگر اینکه چنین استنباط کنیم که هدف از مداخله دادگاه ها در رسیدگی داور کم کردن اعتباراین نهاد نبوده بلکه هدف از آن نظارت و کنترل قضایی به منظور اجرای بهتر عدالت و قانون باشد. بنابراین در مواردی کنترل نهایی رای داوری بر عهده دادگاه هاست.

۲_ اجرای رای داوری

بعد از صدور رای داوری اگر رای نیاز به اجرا داشته باشد محکوم‌له رای باید از دادگاه درخواست اجرای رای داوری را بنماید. اصولاً در این مرحله دادگاه رای را بررسی می کند که آیا  مطابق با قوانین داخلی و اصول عمومی صادر شده است یا خیر.

توجه داشته باشید که آرای داوری مثل آرای دادگاه ها لازم الاجرا هستند.

مرجع اجرای رای داوری هم مانند آرای دادگاه ها ، اجرای احکام مدنی دادگستری می باشد در نتیجه در هر صورت دادگاه حتی اگر در روند رسیدگی و صدور رای داوری نقشی نداشته باشد در مرحله اجرای رای لزوماً باید وارد عمل شود.

لزوم مداخله دادگاه در اجرای رای داوری

برای اجرای رای داوری محکوم له رای باید از دادگاه درخواست صدور اجراییه برای اجرای رای داور را بنماید.

پس با اینکه در مرحله تنظیم قرارداد داوری یا درج شرط داوری در قرارداد و رسیدگی به اختلاف و صدور رای ، لزوما نیازی به مداخله دادگاه وجود ندارد اما در مرحله اجرای رای دادگاه حتما باید وارد عمل شود.

۳_ تعلیق یا توقف اجرای رای داوری

اگر یکی از طرفین اختلاف ، ابطال رای داوری را درخواست کند ، دادگاه می‌تواند با این درخواست ، برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی ناشی از اجرای نادرست رای داوری ، اجرای رای را تا زمان اخذ تصمیم‌ نهایی در مورد ابطال یا صحت رای متوقف کند.

۴_ صلاحیت داوری

اگر یکی از طرفین اختلاف ادعا کند که موضوع مورد اختلاف قابل ارجاع به داوری نیست یا داور منتخب صلاحیت داوری کردن را ندارد،با درخواست او دادگاه به این موضوع رسیدگی می کند.

نتیجه گیری

با توجه به نکاتی که در این نوشتار بیان شد دادگاه حق مداخله و نظارت بر آرای داوری را دارد ولی  این دخالت و نظارت برای دادگاه یک تکلیف یا اجبار قانونی نیست و تنها به درخواست طرفین مبنی بر رسیدگی به صحت یا بطلان شرط یا قرارداد داوری، درخواست رسیدگی به بطلان رای داوری و یا درخواست صدور اجراییه جهت اجرای رای داوری صورت می گیرد.

به عبارتی دیگر نظارت دادگاه ها به منظور ایجاد خلل در رسیدگی داوری یا بی اعتبار کردن این مرجع نیست  بلکه مداخله و نظارت دادگاه ها در روند داوری به منظور کمک به تایید اعتبار یا بطلان قرارداد و رای داوری می باشد.

عملکرد دادگاه ها در تعیین داور، درخواست ابلاغ رای داور، درخواست اجرای رای داور ، جنبه نظارتی و حمایتی دارد اما برای رسیدگی به درخواست ابطال رای داور یا اعتراض به رای داور ، جنبه دخالتی آن مد نظر است.

نمونه رای دادگاه درباره حدود مداخله و نظارت دادگاه بر رای داوری

نظارت و دخالت دادگاه بر رای داوری یک نظارت شکلی و کلی است و دادگاه دخالت در امور ماهیتی رای داوری نمی نماید لذا نظر به اینکه داور از اختیار داوری برخوردار بوده است و امری که مخالف نظم عمومی باشد در رای داوری مشهود نیست دادگاه خللی در رای داوری وارد نمی کند. (برگرفته از سامانه ملی آرای قضایی)

ایران داوری مرکز تخصصی داوری در ایران است که با حضور مشاوران متخصص و مجرب آماده ارائه خدمات داوری ،قبول داوری و مشاوره های تخصصی داوری می باشد.

ترجمه مطلب به زبان‌های دیگر:

• تلفن تماس برای دریافت مشاوره و خدمات داوری: 02188321088 و 02188323279
• تلفن همراه برای طرح درخواست مشاوره و خدمات داوری: 09123836621 و 09122985077
• ایمیل برای طرح سوالات و درخواست ها و ارسال مدارک: irandavary@gmail.com
• تلفن همراه برای ثبت نام در دوره های آموزش داوری: 09059298683