اثر انحلال قرارداد اصلی بر شرط داوری

اثر انحلال قرارداد اصلی بر شرط داوری بستگی به پذیرش یا عدم پذیرش اصل استقلال شرط داوری از قرارداد اصلی دارد.

در حقوق ایران و رویه قضایی غالباً معتقد به عدم پذیرش استقلال شرط داوری از قرارداد اصلی هستند و به عبارتی معتقدند که اعتباری قرارداد اصلی موجب بی‌اعتباری شرط داوری و قرارداد داوری است.

اما همچنان بین حقوقدانان نظرات اختلافی زیادی در اینباره وجود دارد.

لازم به ذکر است که اکثر نظام های حقوقی دنیا و ماده ۱۶ قانون داوری تجاری بین المللی ، اصل استقلال شرط داوری را پذیرفته اند.

در این نوشتار به بررسی اثر انحلال قرارداد اصلی بر شرط داوری در حقوق ایران می‌پردازیم.

انواع شرط داوری

طرفین برای حل و فصل اختلاف خود از طریق داوری دو انتخاب دارند یا شرط داوری را در ضمن قرارداد اصلی درج می کنند یا یک قرارداد داوری جدا از قرارداد اصلی منعقد می کنند.

شرط داوری ضمن عقد به این معناست که طرفین در ضمن معامله ای تراضی می کنند که در صورت بروز اختلافات ناشی از قرارداد به جای مراجعه به دادگاه برای حل اختلاف خود به مرجع داوری مراجعه کنند.

با توجه به اینکه رسیدگی داوری مزیت های زیادی در مقایسه با رسیدگی دادگاه ها دارد معمولا طرفین به رسیدگی توسط داور یا داوران انتخابی خود توافق می کنند.

از آنجایی که در قوانین ایران به طور صریح در این باره حکمی وجود ندارد بین حقوقدانان درباره استقلال شرط داوری اختلاف نظر وجود دارد به طوری که برخی ، داوری را به عنوان قراردادی مستقل از قرارداد اصلی می‌دانند و خاتمه قرارداد یا ادعای فسخ یا بطلان و سایر موارد را دلیلی برای بطلان شرط داوری نمی‌دانند و همواره اعتقاد به استقلال شرط داوری دارند.

برخی از حقوقدانان نیز معتقدند که بقای شرط داوری تنها با وجود قرارداد ممکن خواهد بود و اگر قرارداد منحل شود شرط داوری مندرج در آن نیز بالتبع منحل خواهد گردید. در این بخش چکیده‌ای از یک دادنامه و رای دادگاه را در این باره آورده‌ایم.

چکیده ای از دادنامه و رای دادگاه درباره اثر انحلال قرارداد بر اعتبار شرط داوری:

با انحلال قرارداد ، شرط داوری مندرج در قرارداد نیز زائل می شود؛ بنابراین داور یا داوران نمی توانند راجع به اصل قرارداد در دعوای تایید فسخ آن، اظهار نظر کنند؛ زیرا با صدور حکم بر فسخ قرارداد و زائل شدن قرارداد، شرط مندرج در آن نیز از بین می رود.

به نظر می‌رسد با توجه به اینکه قانون صریحی درباره اثر انحلال قرارداد اصلی بر شرط داوری وجود ندارد و با در نظر گرفتن این امر که شرط داوری مندرج در قرارداد به صورت کامل یک امر ارادی و مبتنی بر تراضی طرفین است پس همه جوانب آن بستگی به توافق طرفین دارد.

همچنین با توجه به آرای صادره از دادگاه ها درباره زایل شدن شرط داوری ضمن قرارداد اصلی می توان چنین استنباط کرد که شرط داوری اگر ضمن قرارداد اصلی باشد با انحلال قرارداد شرط داوری ضمن آن هم از بین می رود. اما این موضوع را در فرض قرارداد داوری بررسی می کنیم:

اثر انحلال قرارداد اصلی بر قرارداد داوری

اصولاً قرارداد داوری را باید از قراردادهای فرعی و تبعی تلقی کنیم ، فرعی بودن قرارداد داوری، موجب طرح این سوال می شود که اگر قرارداد اصلی باطل باشد یا فسخ شود، بطلان و فسخ آن چه تاثیری در قرارداد داوری دارد؟

به نظر می رسد اگر شرط داوری در قالب یک قرارداد جداگانه تنظیم شده باشد در این صورت اگر توافق طرفین بر این باشد که همه اختلافات ناشی از قرارداد حتی اختلافات مربوط به فسخ و انفساخ آن توسط مرجع داوری حل و فصل شود در این صورت می توان قرارداد داوری را پا بر جا دانست.

ولی اگر توافق بر داوری تنها مبتنی بر حل و فصل اختلافات ناشی از اجرای مفاد قرارداد اصلی باشد با انحلال قرارداد اصلی ، قرارداد داوری هم منتفی خواهد شد.

نتیجه گیری

با در نظر گرفتن این موضوع که در اکثر نظام‌های حقوقی دنیا و قواعد بین‌المللی داوری ، اصل استقلال شرط داوری از قرارداد اصلی به رسمیت شناخته شده است ، اما در رویه قضایی ایران به دلیل نبود حکم صریح قانونی معمولاً بر اساس ماده ۴۶۱ قانون آیین دادرسی مدنی ، اصل استقلال شرط داوری را به رسمیت نمی شناسند و قضات هم غالباً بر مبنای همین ماده رای صادر کرده‌اند.

با توجه به اهمیت موضوع امر داوری در سطح بین‌المللی و عدم وجود قانون صریحی در حقوق ایران، اصل استقلال شرط داوری موضوعی است که دیوان عالی کشور به عنوان مرجع صدور آرای وحدت رویه می‌بایست در این خصوص با صدور یک رای وحدت رویه به اختلافات پایان بخشیده و با توجه به اقتضائات تجاری و بازرگانی و رویکرد قواعد داوری در مراجع بین المللی رای قابل قبولی در این باره صادر نماید.

ایران داوری مرکز تخصصی داوری در ایران است که با حضور مشاوران متخصص و مجرب آماده ارائه خدمات داوری ،قبول داوری، مشاوره های تخصصی داوری  در دعوای الزام به انجام تعهد می باشد.

ترجمه مطلب به زبان‌های دیگر:

• تلفن تماس برای دریافت مشاوره و خدمات داوری: 02188321088 و 02188323279
• تلفن همراه برای طرح درخواست مشاوره و خدمات داوری: 09123836621 و 09122985077
• ایمیل برای طرح سوالات و درخواست ها و ارسال مدارک: irandavary@gmail.com
• تلفن همراه برای ثبت نام در دوره های آموزش داوری: 09059298683